Kể từ khi tiến hành công cuộc đổi mới từ Đại hội Đảng lần thứ VI đến nay sau 35 năm (1986-2021), Đảng ta tiếp tục kiện định và khẳng định: “… lý luận về đường lối đổi mới, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta ngày càng hoàn thiện và từng bước được hiện thực hoá… Những thành tựu của 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới, 30 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội năm 1991, đặc biệt, trong 10 năm thực hiện Cương lĩnh (bổ sung, phát triển năm 2011) đã tiếp tục khẳng định đường lối đổi mới của Đảng ta là đúng đắn, sáng tạo… khẳng định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của nước ta là phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xu thế phát triển của thời đại; khẳng định sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam”.
Ngay từ khi mới ra đời Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định rõ ràng trong Chánh cương là: “Chủ trương làm tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản”3. Từ mục tiêu khái quát ấy, Đảng Cộng sản đề ra những mục tiêu cụ thể về các phương diện xã hội, chính trị, kinh tế hướng đến đánh đổ “đế quốc chủ nghĩa và bọn phong kiến”, cải thiện đời sống vật chất, tinh thần, mang lại tự do, bình đẳng cho nhân dân. Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là đường lối cơ bản, xuyên suốt của cách mạng Việt Nam, là điểm cốt yếu trong di sản tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bằng kinh nghiệm thực tiễn phong phú, trên cơ sở nghiên cứu lý luận cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định: “… Chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và những người lao động trên thế giới khỏi ách nô lệ”4, mới có thể giải quyết triệt để vấn đề độc lập cho dân tộc, đem lại cuộc sống tự do, ấm no và hạnh phúc thực sự cho mọi người, cho các dân tộc.
Đi lên chủ nghĩa xã hội là khát vọng của nhân dân Việt Nam, là sự lựa chọn đúng đắn của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam phù hợp với xu thế phát triển của lịch sử. Đây là chân lý đã được thử thách và kiểm nghiệm trong thực tiễn đấu tranh cách mạng của nhân dân Việt Nam hơn 90 năm qua, nhất là sau 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới, đất nước ta đã giành được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước có được như ngày nay càng khẳng định con đường mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã lựa chọn là đúng đắn, càng củng cố niềm tin và sự kiên định của dân tộc ta vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.
Ngày 15-5-2021, nhân dịp Kỷ niệm 131 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2021) và bầu cử Đại biểu Quốc hội khóa XV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2021 - 2026, GS.TS Nguyễn Phú Trọng, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, đã có bài viết quan trọng “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”5. Bằng những lập luận chặt chẽ, phân tích sâu sắc, biện chứng, chắt lọc, đúc kết từ thực tiễn, chân thực, khoa học trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, với tinh thần kiên định, vững vàng và bản lĩnh của người cộng sản, trọng trách của người đứng đầu Đảng. Trong bài viết Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã từng bước trả lời những câu hỏi: Vì sao Việt Nam lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa? Làm thế nào và bằng cách nào để từng bước xây dựng được chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam? Đó là những vấn đề lớn mà đang được Đảng ta nghiên cứu và tiếp tục làm rõ cả về lý luận và thực tiễn.
Thời điểm bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng được công bố là vào dịp đất nước đạt được nhiều thành tựu sau 35 năm đổi mới, nhiều sự kiện, kỷ niệm đã và sẽ diễn ra trong năm 2021: “Được công bố vào dịp kỷ niệm 131 năm Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh và cũng là lúc toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta đang nỗ lực phấn đấu để đưa Nghị quyết Đại hội XIII vào cuộc sống, chuẩn bị và tổ chức thành công bầu cử đại biểu Quốc hội và hội đồng nhân dân các cấp, bài viết có tác động rất lớn đến tư tưởng, tình cảm, hành động của mỗi tổ chức đảng, cán bộ đảng viên và nhân dân”.
Bài viết của Tổng Bí thư công bố trong thời điểm lịch sử, khi đất nước chúng ta kỷ niệm 131 năm Ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890-2021), kỷ niệm 110 năm Ngày Bác ra đi tìm đường cứu nước (1911-2021) và 80 năm Ngày Bác trở về Tổ quốc lãnh đạo cách mạng Việt Nam (1941-2021), “Từ những sự kiện quan trọng đó, Tổng Bí thư khẳng định, chúng ta đang đi trên con đường đúng, mà Đảng và Bác Hồ đã đề ra từ thập niên 1930. Đồng thời, vấn đề về nhận thức chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội này vừa phải dựa chắc vào lý luận khoa học của Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”.
Theo Giáo sư Tạ Ngọc Tấn viết: bài viết “Một số vấn đề lý luận, thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng “đã trình bày một cách cơ bản và khái quát những nhận thức mới nhất của Đảng ta về những đặc trưng của chủ nghĩa xã hội mà nhân dân ta đang xây dựng”8. Đồng thời Giáo sư đã khẳng định: Cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế chưa từng có mà đất nước ta đạt được sau 30 năm thực hiện đường lối Đổi mới của Đảng là minh chứng thuyết phục nhất cho sự đúng đắn, sáng tạo của mô hình đó đó. Những thành tựu to lớn đó cũng là minh chứng không thể rõ ràng hơn cho vai trò lãnh đạo của Đảng, người đã sáng suốt hoạch định đường lối và tổ chức thắng lợi đường lối xây dựng, phát triển đất nước.
Trong bài viết Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ ra nhận thức tổng quát về chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là: “Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân Việt Nam đang phấn đấu xây dựng là một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do nhân dân làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp; có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện; các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng phát triển; có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới”.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói về đặc trưng cơ bản, một thuộc tính quan trọng của định hướng xã hội chủ nghĩa trong kinh tế thị trường ở Việt Nam là phải gắn kinh tế với xã hội, thống nhất chính sách kinh tế với chính sách xã hội, tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước, từng chính sách và trong suốt quá trình phát triển. Điều đó có nghĩa là: không chờ đến khi kinh tế đạt tới trình độ phát triển cao rồi mới thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, càng không “hy sinh” tiến bộ và công bằng xã hội để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần. Trái lại, mỗi chính sách kinh tế đều phải hướng tới mục tiêu phát triển xã hội; mỗi chính sách xã hội phải nhằm tạo ra động lực thúc đẩy phát triển kinh tế; khuyến khích làm giàu hợp pháp phải đi đôi với xoá đói, giảm nghèo bền vững, chăm sóc những người có công, những người có hoàn cảnh khó khăn10. Đây là một yêu cầu có tính nguyên tắc để bảo đảm sự phát triển lành mạnh, bền vững, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Nội dung bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng làm rõ hơn nữa về chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam: Xã hội xã hội chủ nghĩa là xã hội hướng tới các giá trị tiến bộ, nhân văn, dựa trên nền tảng lợi ích chung của toàn xã hội hài hoà với lợi ích chính đáng của con người, khác hẳn về chất so với các xã hội cạnh tranh để chiếm đoạt lợi ích riêng giữa các cá nhân và phe nhóm, do đó cần và có điều kiện để xây dựng sự đồng thuận xã hội thay vì đối lập, đối kháng xã hội. Trong chế độ chính trị xã hội chủ nghĩa, mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân là mối quan hệ giữa các chủ thể thống nhất về mục tiêu và lợi ích; mọi đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật và hoạt động của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân, lấy hạnh phúc của nhân dân làm mục tiêu phấn đấu.
Trong bài viết, Tổng Bí thư phân tích sâu sắc, toàn diện sự phát triển vượt bậc, những thành tựu to lớn của chủ nghĩa tư bản hiện đại cũng như những thích nghi, biến đổi của chủ nghĩa tư bản trong thời đại ngày nay; song cũng chỉ rõ sự phát triển chạy theo lợi nhuận cũng chứa đựng những vấn đề như: khủng hoảng kinh tế, mâu thuẫn xã hội, khoảng cách giàu nghèo, suy thoái môi trường sinh thái, bất bình đẳng vốn thuộc về bản chất của chủ nghĩa tư bản. Điều đặc biệt là, bài viết của Tổng Bí thư mặc dù chỉ rất rõ những vấn đề tồn tại trong chủ nghĩa tư bản, nhưng vẫn nhận được sự đồng tình, đánh giá cao của các nhà nghiên cứu, nhà kinh tế, chính trị gia, nhà sử học... ở các nước tư bản chủ nghĩa, bởi những đánh giá, nhận định sắc sảo, thuyết phục và cũng bởi những giá trị nhân văn cao đẹp, vì con người, cho sự phát triển của con người mà chế độ xã hội chủ nghĩa hướng tới cũng chính là khát khao của nhân loại tiến bộ.
Cuối bài viết Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh “Điều hết sức quan trọng là phải luôn luôn kiên định và vững vàng trên nền tảng tư tưởng lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin… tư tưởng Hồ Chí Minh là những giá trị bền vững, đã và đang được những người cách mạng theo đuổi và thực hiện: “Chúng ta cần tiếp thu, bổ sung một cách có chọn lọc trên tinh thần phê phán và sáng tạo những thành tựu mới nhất về tư tưởng và khoa học để chủ nghĩa, học thuyết của chúng ta luôn luôn tươi mới, luôn luôn được tiếp thêm sinh lực mới, mang hơi thở của thời đại, không rơi vào xơ cứng, trì trệ, lạc hậu so với cuộc sống”.
Với tầm quan trọng cả lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, bài viết của Tổng Bí thư đã nhận được sự quan tâm, hương ứng sâu rộng, được sự đón nhận của đông đảo các tầng lớp nhân dân trong nước cũng như được bạn bè, các chính đảng, chính khách, các nhà khoa học, nghiên cứu lý luận và dư luận quốc tế đánh giá cao.
Kể từ khi bài viết được công bố ngày 16-5-2021 đến nay (tháng 12-2021), trên các phương tiện truyền thông, truyền hình, truyền thanh, các báo, tạp chí... đã có hàng nghìn bài viết, bài bình luận của độc giả, từ cán bộ hưu trí, đảng viên ở cơ sở, nhân dân ở mọi vùng, miền của Tổ quốc, từ đồng bào dân tộc thiểu số, tôn giáo cho đến các nhà nghiên cứu, nhà khoa học, nhà sử học, nhà kinh tế học, nhà ngoại giao, trí thức, văn nghệ sĩ, kiều bào ta ỏ nước ngoài... đón nhận bài viết của Tổng Bí thư với niềm tin tưởng và sự hưởng ứng tích cực. Các bài viết đã bày tỏ sự đồng thuận với nội dung bài viết của Tống Bí thư; nhận thấy rõ con đường mà nhân dân ta, dân tộc ta đang đi là đúng đắn dù có muôn vàn khó khăn, thử thách, song dưới sự lãnh đạo của Đảng, chúng ta nhất định sẽ đạt được thành công. Các Đảng Cộng sản, Đảng Lao động trên thế giới như: Đảng Cộng sản Trung Quốc, Đảng Nhân dân Cách mạng Lào, Đảng Nhân dân Campuchia, Đảng Cộng sản Cuba, Đảng Cộng sản Pháp, Đảng Cộng sản Anh, Đảng Cộng sản Mỹ... bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhận được sự đồng tình, đánh giá cao, như lý luận về chủ nghĩa xã hội - thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa cộng sản “là cả một sự nghiệp sáng tạo vĩ đại, đầy thử thách, khó khăn” hướng đích lâu dài, không thể nóng vội, trong đó “mỗi chính sách kinh tế phải hướng tới mục tiêu phát triển xã hội”; về mục tiêu “xây dựng một xã hội văn minh, lành mạnh, vì lợi ích chân chính và phẩm giá con người, với trình độ tri thức, đạo đức, thể lực, lối sống và thẩm mĩ ngày càng cao”; về xây dựng một xã hội mà trong đó “con người giữ vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển”.
Do bài viết có tác động to lớn, lan tỏa sâu rộng đến tư tưởng, tình cảm, hành động của mỗi tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên và nhân dân. Ban Tuyên giáo Trung ương Đảng phối hợp với Ban Đối ngoại Trung ương Đảng, Bộ Ngoại giao, Báo Nhân Dân, Thông tấn xã Việt Nam, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức tuyển chọn, xuất bản cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam - Dư luận trong nước và quốc tế về bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng”. Cuốn sách gồm 824 trang do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản tháng 11-2021. Nội dung cuốn sách chia thành 3 phần: 1. Phần thứ nhất là bài viết “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng; 2. Phần thứ hai: Dư luận trong nước (tập hợp 112 bài viết của các nhà lãnh đạo, nhà quản lý, nhà khoa học, nhà nghiên cứu và các tầng lớp nhân dân trong nước, được sắp xếp theo thứ tự thời gian được đăng tải trên các báo, tạp chí); 3. Phần thứ ba: Dư luận Quốc tế (tập hợp 50 bài viết của các nhà lãnh đạo, nhà khoa học, nhà nghiên cứu, các chính Đảng, Đảng Cộng sản, Đảng Lao động… trên thế giới về bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng).
Chiều ngày 16-11-2021, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương đã phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tổ chức Lễ ra mắt cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam - Dư luận trong nước và quốc tế về bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng”. Cuốn sách được xuất bản, được công bố rộng rãi, nhằm phục vụ công tác tổng kết lý luận - thực tiễn, nghiên cứu, học tập, tuyên truyền nâng cao nhận thức về chủ nghĩa xã hội, con đường đi lên chủ nghĩa ở Việt Nam, đóng góp vào kho tàng lý luận của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế…
Có thể khẳng định rằng bài viết của Tổng Bí thư đã được đón nhận với niềm tin tưởng sâu sắc, có tác động to lớn đến tư tưởng, tình cảm, hành động của mỗi người dân, tiếp thêm động lực, củng cố niềm tin vững chắc vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn - con đường duy nhất đúng đắn để thực hiện khát vọng phát triển đất nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.
Bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với thế hệ trẻ, có thể coi như “kim chỉ nam” hành động của tuổi trẻ, thanh niên trong giai đoạn hiện nay. Đây là tài liệu nghiên cứu và học tập quan trọng để phổ biến trong các buổi sinh hoạt chính trị của thế hệ trẻ. Cho đến nay, bài viết của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vẫn tiếp tục nhận được sự quan tâm, đánh giá của độc giả trong và ngoài nước, thể hiện tính thời sự, tính lý luận thời đại và tính định hướng sâu sắc trong những nội dung mà bài viết đã đặt ra./.